Najważniejszym źródłem składników odżywczych potrzebnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, a także dla zdrowych zębów jest pokarm. Zdarza się jednak, że z powodu nietolerancji pokarmowej niektóre składniki muszą zostać wykluczone z jadłospisu.
Wpływ zbilansowanej diety na zdrowie zębów
Warzywa, owoce, produkty pełnoziarniste, nabiał, tłuszcze nienasycone to obowiązkowe składniki diety zdrowej dla zębów. Oznacza to, iż w codziennym jadłospisie powinny znaleźć się między innymi:
- marchewka, seler, zielone warzywa liściaste, papryka,
- jabłka, gruszki, truskawki, owoce cytrusowe (należy jednak uważać, gdyż zawierają kwasy szkodliwe dla szkliwa zębów)
- mleko, ser, jogurt naturalny, maślanka, kefir, jajka,
- ryby, mięso, oliwa z oliwek,
- produkty zbożowe, ciemne pieczywo, kasze,
- woda mineralna i zielona herbata.
W wymienionych produktach znajdują się takie składniki, jak witaminy A (zapobiega odsłanianiu szyjek zębowych, wspomaga mineralizację szkliwa, przeciwdziała bakteriom próchnicotwórczym), C (utrzymuje zdrowe dziąsła), D (wspomaga przyswajanie wapnia) oraz minerały, wśród których najważniejszymi są:
- wapń – podstawowy budulec zębów, który wzmacniając szkliwo, chroni je przed próchnicą, a tym samym również znajdujące pod nim tkanki miękkie,
- fluor – przeciwdziała bakteriom próchnicotwórczym i wzmacnia szkliwo, chroniąc je przed działaniem kwasów organicznych.
Problem pojawia się w przypadku występowania nietolerancji pokarmowych na laktozę oraz gluten. Powoduje to konieczność wykluczenia z jadłospisu określonych produktów, które często zawierają przecież składniki potrzebne dla zachowania zdrowia organizmu i zębów.
Nietolerancja laktozy a niedobory składników odżywczych
Nietolerancja laktozy (cukier znajdujący się w mleku) spowodowana jest brakiem lub niedoborem odpowiadającego za jej trawienie enzymu, tzw. laktazy. Ponieważ laktoza nie może ulec rozkładowi na glukozę i galaktozę, dochodzi do fermentacji bakteryjnej w układzie pokarmowym, czego konsekwencją są nieprzyjemne i czasami bolesne dolegliwości. Nietolerancja laktozy może wynikać z uwarunkowań genetycznych lub czasowych zaburzeń w organizmie.
Bez względu jednak na przyczynę, leczenie polega na całkowitym bądź częściowym wyeliminowaniu z jadłospisu produktów zawierających laktazę, czyli produktów mlecznych będących źródłem wapnia. Wówczas konieczne jest zastąpienie tego pierwiastka innymi, które odpowiednio dobrane będą pełnić podobną funkcję. Szczególnie należy zadbać o odpowiednią ilość fosforu, potasu, cynku, krzemu oraz witamin A, C, D, K i z grupy B. Istnieje też możliwość dostarczania wapnia z innymi produktami (produkty zbożowe, zielone warzywa, ryby, woda mineralna), jednak pamiętać trzeba, że może się go w nich znajdować mniej aniżeli w produktach mlecznych.
Nietolerancja na gluten a niedobory składników odżywczych
Nietolerancja na gluten jest chorobą immunologiczną, która powoduje stopniowy zanik kosmków jelita cienkiego znajdujących się w błonie śluzowej, a odpowiadających za wchłanianie składników odżywczych (witamin i minerałów). Konsekwencją negatywnego oddziaływania glutenu na układ pokarmowy jest szereg poważnych dolegliwości w obrębie całego organizmu.
Celiakia, będąca chorobą trzewną o podłożu genetycznym, może ujawnić się w zarówno u dziecka, jak też u osoby dorosłej. Jej formą leczenia jest eliminacja z jadłospisu glutenu. Jest on mieszaniną gluteniny i gliadyny, białek roślinnych znajdujących się w pszenicy, jęczmieniu, życie, owsie, orkiszu. Dodawany jest również do wielu produktów spożywczych, może też znajdować się w wyrobach wędliniarskich i owocach kandyzowanych.
Ograniczona w związku z celiakią dieta może prowadzić do niedoborów wapnia, magnezu, cynku, witamin z grupy B. Dieta bezglutenowa opiera się bowiem na produktach całkowicie pozbawionych tego białka. Należą do nich ryż, kukurydza kasza jaglana i gryczana, proso, jaja, świeże mięso, ryby, świeże mleko, kefir, maślanka, jogurt naturalny (owocowe mogą zawierać jako składnik dodatkowy), nieprzetworzone sery, masło, warzywa, ziemniaki, owoce, herbata, kawa.
Autor: Centrum Ortodoncji i Implantologii ODENT, ul. Duchnicka 3, Warszawa