Czerniak skóry to jeden z najgroźniejszych nowotworów – cechuje się szybkim rozwojem, wczesnym tworzeniem przerzutów oraz niską wrażliwością na stosowane leczenie. Z roku na rok wzrasta liczba nowych przypadków czerniaka, co spowodowane jest nieustającą modą na opalanie i niedostateczną znajomością działań profilaktycznych, które mogą uchronić nas przed zachorowaniem.
Czerniak – najbardziej niebezpieczny nowotwór skóry
Czerniak rozwija się w zewnętrznej, zawierającej liczne komórki barwnikowe warstwie skóry. Komórki te nazywane są melanocytami i występują również w błonach śluzowych narządów płciowych, jamy ustnej i błonie naczyniowej oka – czerniak może pojawić się również w tych miejscach. Dzieje się tak dlatego, że czerniak jest nowotworem wywodzącym się właśnie z melanocytów, które uległy transformacji w komórki nowotworowe – najczęściej dochodzi do tego na skutek oddziaływania szkodliwych czynników zewnętrznych, przede wszystkim promieniowania UV. W Polsce diagnozowanych jest ok. 2500 nowych przypadków zachorowań na czerniaka rocznie, a ok. 1200 chorych umiera. Jeżeli jednak choroba zostanie zdiagnozowana odpowiednio wcześnie, szanse na całkowite wyleczenie wynoszą niemal 100%.
Czy jesteś w grupie podwyższonego ryzyka rozwoju czerniaka?
Na czerniaka może zachorować każdy, jednakże wyróżnia się kilka czynników, które znacznie zwiększają ryzyko rozwoju tego schorzenia. Należy do nich np. jasna karnacja skóry (niebieskie oczy, piegi, włosy rude lub blond) czy duża ilość znamion barwnikowych – tzw. pieprzyków, które zbudowane są z namnażających się łagodnie komórek barwnikowych. Ryzyko zachorowania jest tym większe, im więcej takich znamion posiadamy. Zwiększone prawdopodobieństwo rozwoju czerniaka występuje także u osób, które w dzieciństwie doświadczyły oparzeń słonecznych oraz u osób spędzających większość swojego czasu w pomieszczeniach zamkniętych, a intensywnie korzystających z promieni słonecznych tylko przez kilkanaście dni w roku. Do czynników ryzyka zachorowania na czerniaka zalicza się również nieprawidłową ochronę przeciwsłoneczną, niewłaściwe i częste opalanie w solarium oraz predyspozycje genetyczne.
Jak ochronić się przed czerniakiem?
Podstawą profilaktyki czerniaka jest rozsądne korzystanie ze słońca – unikanie nadmiernej ekspozycji na słońce (zwłaszcza w godzinach 11-15, kiedy promieniowanie UV jest najsilniejsze), stosowanie ochrony przeciwsłonecznej w postaci kremów z odpowiednim do karnacji filtrem, noszenie nakrycia głowy i okularów przeciwsłonecznych, a także niekorzystanie z opalania w solarium. Ważna jest również systematyczna kontrola znamion barwnikowych – co ok. 2-3 miesiące należy sprawdzać, czy w ich obrębie nie występują żadne niepokojące zmiany, takie jak zmiana zabarwienia, brak symetrii, nieregularna powierzchnia, zwiększenie rozmiaru, krwawienie, świąd czy uwypuklenie znamienia. Ponadto, co najmniej raz w roku należy odwiedzać lekarza dermatologa, który dzięki wykonaniu badania dermatoskopowego będzie w stanie dokładnie ocenić zmiany na skórze. Dermatoskop to przyrząd przykładany do skóry, pozwalający na obejrzenie znamion pod dziesięciokrotnym powiększeniem. Jeżeli wynik badania dermatoskopowego będzie niepokojący, lekarz usunie podejrzaną zmianę i zleci wykonanie badania histopatologicznego w celu postawienia ostatecznej diagnozy.
Badaniem bardzo istotnym w profilaktyce czerniaka jest również badanie genetyczne, polegające na laboratoryjnej analizie DNA pacjenta w celu potwierdzenia lub wykluczenia obecności mutacji znacznie zwiększających ryzyko rozwoju czerniaka. Mutacje te mogą zostać przekazane dzieciom przez rodziców lub powstać podczas zapłodnienia, prawdopodobieństwo wystąpienia czerniaka jest znacznie zwiększone w przypadku nosicielstwa mutacji genu CDKN2A.
Gen CDKN2A koduje białko, które hamuje podziały komórkowe na czas naprawy uszkodzeń powstałych w DNA, a jeżeli naprawa nie jest możliwa – kieruje komórkę na drogę programowanej śmierci. Jeżeli gen CDKN2A jest zmutowany, dochodzi do zaburzenia funkcji tego białka, czego konsekwencją są nadmierne podziały komórek i nieuleganie programowanej śmierci – mówi Magdalena Sikora, genetyk portalu zdrowegeny.pl
Ryzyko zachorowania na czerniaka w przypadku posiadania mutacji w genie CDKN2A wynosi nawet 60%. Ponadto, wadliwy gen CDKN2A związany jest również z większym ryzykiem zachorowania na raka trzustki oraz raka płuca. Świadomość własnych predyspozycji jest kluczowa – nosiciele mutacji w genie CDKN2A muszą zostać otoczeni specjalnym programem profilaktycznym ze względu na przynależność do grupy bardzo wysokiego ryzyka zachorowania. Dzięki temu ryzyko to zostanie zminimalizowane, a jeśli dojdzie do rozwoju choroby nowotworowej – zostanie ona wykryta w bardzo wczesnym, umożliwiającym całkowite wyleczenie stadium.
Źródło: Zdrowegeny.pl